Биография гадаев мохьмад
ГАДАЕВ МОХЬМАД-САЛАХЬ (1909 – 1972)
Арсанукаев Iабдулла
ДIадаханчу бIешеран 30-чу шерашкахь нохчийн литератури юкъа веана кхечарах тера доцуш, билггал шен исбаьхьаллин хатI долу, шен билггал мукъам болу поэт Гадаев Мохьмад-Салахь. Яздан волавелла дукха хан ялале поэтан цIе шуьйра евзина литературехь. Цуьнан кхолларала тахана а уггар мехалчарах ю нохчийн поэзехь.
Нохчийн поэт, прозаик Гадаев Мохьмад-Салахь вина 1909 шеран 10-чу декабрехь Нажин-Юьртан районерчу Чуьрча-Ирзехь ахархочун Гадин доьзалехь. Герггарчу хьесапехь 1924 шарахь ГадаевгIеран доьзал Гезлой-эвла кхелхина бахна. Оцу юьртара ворхIшеран школа чекхъяьккхинчул тIаьхьа, 1928чу шарахь Ростов-гIала рабфаке деша вахна иза. Цигахь кхиам-ца дешна. Рабфакехь доьшучу хенахь программица йогIучул совнаха дукха литература ешна Гадаев Мохьмад-Салахь. ТIевирззина Iамийна философин а, космогонихула болу белхаш а. Цуьнан лерринчу тидамехь хилла немцойн философан И. Канта язйина «Всеобщая естественная история и теория неба», французийн Iилманчин П. С. Лапласан «Трактат о небесной механике». ТIаьхьа Гадаев Мохьмад-Салахь ша а язбина астрономихула а, философихула болу белхаш. Ра
Гадаев Мохьмад-Салахь вина 1909-чу шарахь ГIуран-беттан 10-чу дийнахь Нажи-Юьртан к1оштара Чуьрч-Ирзе юьртахь.
Чуьрч-Ирзехь чекхйоккху цо ворх1шеран школа. Цул т1аьхьа доьшу Ростов-г1алахь рабфакехь. 1930-чу шерашкахь Нохчийчохь историн а, меттан а, литературин а Iилман-талламан институтехь болхбан а волало иза. XX-чу б1ешеран 30-чу шерашкахь евзира Гадаев Мохьмад-Салахьан ц1е нохчийн литературехь. Х1етахь дуьйна поэтан, прозаикан, гочдархочун сийлахь г1уллакх кхочушдеш схьавеара иза. 1940-чу шарахь араелира цуьнан стихийн хьалхара гулар. Оцу гуларехь зорбане евллачарна юккъехь яра «Йисите», «Бэлин йиш», «Испанхойн нана», кхийолу стихаш, «Тоьпан тата» поэма. Оццу шерашкахь язйира Гадаев Мохьмад-Салахьа «Буьйсанан бере», «Ши стаг» поэмаш, «Нус», «Акхаралла» повесташ. Дукха къахьоьгу цо оьрсийн тоьллачу яздархойн произведенеш нохчийн матте гочъеш а.
Оьмаро шена еллачу 63 шеран хенах 30 шо гергга хан набахтишкаххьий, ссылкеххьий яккха дезна цуьнан. Оцу бахьаненна еххачу хенахь цуьнан произведенеш ешархошна ца евзаш лаьттира. Бакъду, цуьнан тоьлла байташ: «Даймахке сатийсар», «Дай баьхна латта», «Рег1ара поп», «Ц1ен Берд», «Дарта», иштта кх
Жизненный путь М.-С. Гадаева тесно переплетается с историей чеченского народа
Никогда из памяти людской не сотрутся имена тех, кто стоял у истоков науки, литературы и культуры чеченского народа, кто на различных этапах становления своим талантом и творчеством обогащал интеллектуальную копилку, кто оставил свой яркий след в истории народа и республики!
Догмерза гул а лой, цIен Берде гIой,
Дегнийн хьу ясталаш бIаьста-гурахь.
Сан меттан бIаьрг тохий, сае бIаьрга гой,
Сан берд аш хьасталаш, ганза со лахь.
Эти стихи принадлежат перу Мохьмад-Салаха Гадаева, одного из истинных патриотов, подлинного гражданина нации, которым по праву может и должен гордиться чеченской народ.
Писатель, поэт, философ, ученый, переводчик… Он был разносторонне одаренной личностью, человеком мужественной и несгибаемой воли… Творческим дарованием и талантом М.-С. Гадаева люди восхищались еще при его жизни!
Мохьмад-Салаху едва исполнилось 63 года, когда коварная болезнь вырвала его из наших рядов…
Судьба М.-С. Гадаева сложилась как счастливо, так и трагично. Счастливо потому, что предопределила ему высокое назначение в жизни и народное признание – его высокоидейные произведения легл
Гадаев Магомед-Салах
1909, 6 декабря. — Родился в ауле Ножай-Юрт.
1924. — Переезд семьи в село Нижний Герзель. Окончание 4-х классов начальной сельской школы.
1928. — Поступление на рабфак в Ростове-на-Дону. Начало литературной и научной деятельности. Работа в аппарате крайисполкома. Возвращение в Чечню. Работа в различных органах исполнительской власти и в школах.
1938. — Рождение сына Руслана.
1930-е гг., конец. — Работа научным сотрудником Чечено-Ингушского научно-исследовательского института истории, языка и литературы. Проведение фольклорных и космологических исследований.
Написание и выход в свет романов «Два человека» и «Ночной всадник», повести «Невестка», «Грузин» и «Дикость», рассказов «Хазман», «Друзья» и др.
(?). — Перевод на чеченский язык произведений Лермонтова, Толстого, Пушкина, Некрасова, Шевченко.
1940. — Публикация поэтического сборника «Стихи».
1942. — Составление в соавторстве с ученым-языковедом и просветителем Сираждином Эльмурзаевым хрестоматии для средней школы «Литература на родном
Гадаев Мохьмад-Салахьан феномен на чеченском
Ибрагимов Лёма
Яздархочун кхолламан хронотоп.
Дуьненан 1илманехь хууш ма-хиллара: муьлхачу а х1уман, муьлххачу хиламан шен хан а ю, шен меттиг а ю. Цунах лаьцна вайн халкъан кица а ду – х1ора х1уман шен сахьт ду. Похьме поэт, прозаик Гадаев Мохьмад-Салахь вина 1909 шеран декабрехь Нажин-юьртарчу Чуьрч-Ирзехь. Циггахь, ша винчу Чурч-Ирзехь, 1972 ша-рахь кхалхар а нисделла цуьнан [1, 4]. Шена Дала делла дуьне-1алам, не-къаш (Чурч-Ирзе – Нажин-юрт – Нохчийчоь – Къилбаседа Кавказ – Юккъ-ера Ази) мел йоккха хало-харцо т1ех1оттарх, адамаллех ца волуш гездина Мохьмада-Салахьа. Са маьрша адам хилла Гадаев. И са дукха т1ех маьрша хилар ца магочу системан хьадалчашна б1арга а вахна, ша дуьнен т1ехь яьккхинчу 63 шарах "30 шо гергга хан набахтешкаххьий, ссылкехь а яьккхина" [2, 31] цуо. Шена хьалха х1уьттучу дахаран тайп-тайпанчу чол-хечу хаттаршна кхачаме жоьпаш лоьхуш, теллина шен халкъан кхетаман а, синкхетаман а дуьне. Цу декъехь дуьненаюккъерачу (дукхахьолах, Евро-пан) 1илманийн кхиамийн маь1не-дуьхе